تفاوتی که در این بازدید از همان ابتدا قابل توجه بود، برنامه ریزی مکانی و زمانی دقیق بازدید، پیشاپیش بر روی نقشه، و اینکه هریک از دانشجویان مسئولیت بررسی و تدوین یک گزارش یک صفحه ای را بر عهده گرفتند که از ویژگی های مهم بافت تاریخی از جمله: توپوگرافی، عرض گذرها، انواع بدنه و کف، طاقها و سر درها، مصالح، اندازه خشت، پوشش گیاهی، پالت رنگی بافت، مردم، وسیله نقیله، مرمت، آسیب شناسی، عکس و فیلم و سفر نامه بود که با گردآوری این اطلاعات یک گزارش علمی سفر، توسط دانشجویان تهیه شد که یکی از دستاورد های جانبی این سفر پر بار بود.
کوهپایه دارای الگوی شهرسازی کهن ایرانیست. در حاشیه کویر واقع شده، از آب قنات بهره مند و مصالح ساختمانی آن از خشت و گل است. پیدایش و توسعه شهرهای حاشیه کویر مدیون راه هاست.کوهپایه بر سر یکی از شاهراه های مهم منطقه، که اصفهان را به نایین و یزد وجنوب ایران متصل میکند، قرار گرفته که با توجه به این ویژگی مردم کوهپایه تاجر، راهدار، کشاورز، باغدار، بافنده، عباباف و... بوده اند. این شهر یک الگوی کهن شهرسازی ایرانی را به ما نشان می دهد که شامل عناصر سه گانه: کهن دژ، شارستان و ربض می‌باشد. در گذشته و از ابتدای دوران شکل گیری و گسترش هسته های اولیه، شهر، درون یک قلعه با حصار چینه ای محکم محصور بوده که عملکرد آن محافظت از شهر در برابر تهاجم ها و خطرات خارجی بوده است که آثار روزنه های دفاعی (تیرکش ها و مزغل ها) بر روی برج قلعه کهنه به خوبی قابل مشاهده می‌باشد. بافت تاریخی کوهپایه که در حال حاضر در مرکز شهر قرار گرفته دارای چهار قلعه به نام های قلعه کهنه، قلعه خان، قلعه کناره و قلعه شجاع و بر همین اساس نام کوهپایه را چهار قلعه نیز می گفتند که با گذشت زمان و پیوند میان این قلاع و تبدیل شدن قلعه ها و بخش های مابین آنها به محلات مسکونی و شهر زیر زمینی توسعه یافت. شهر تاریخی کوهپایه در دوران اسلامی با ساخت مسجد جامع احتمالا بر روی یک پرستشگاه پیش از اسلام توسعه بیش از پیش یافت. دو شاهکوچه متعامد، در مرکز آن مسجد جامع و دروازه های چهارگانه در چهار جهت اصلی جغرافیایی به نام های دروازه شرقی (دروازه هرند)، دروازه غربی (دروازه بازار)، دروازه شمالی (دروازه ملاجعفر) و دروازه جنوبی (دروازه باغات) استخوانبندی اصلی کوهپایه را شکل میدهند که از چهار محله و چهار قنات تشکیل شده و برج و باروی کوهپایه گرداگرد همه آنها را محصور کرده است. گویا کوهپایه ساخته و پرداخته تاریخ است، زمان در مکان آن موج میزند و زندگی همچنان بر مدار سنتی و جدید آن جاری است. در طول مدت بازدید از بناهای ویژه، از جمله: قلعه کهنه، دروازه بازار، خود بازار تاریخی کوهپایه که بیشتر قسمت های آن از بین رفته،کاروانسرای حمام، کاروانسرای زعفرانی و مسجد زعفرانی، جایی که مدت کوتاهی گروه دانشجویان در آن استراحت کردند و به یادگیری تکنیک های اجرایی و چگونگی ساخت طاق و گوشه سازی گنبد پرداخته شد. در مسجد قدمگاه، با تمرینی کوچک با هدایت استاد، به تهرنگ چهارتاقی ساسانی پی بردیم و شواهدی از آتشکده‌ای پیش از اسلام را در زیر مداخلات سنگین دوران صفوی بر روی چشمانمان گشود. در بدو ورود به مسجد جامع، مردم اصیل و با فرهنگ کوهپایه با چای و شیرینی از ما استقبال کردند. مسجد جامع یا مسجد میان ده، یک مسجد شبستانی اولیه با فضاهای جانبی و یک تالار تابستانی و زمستانی و گنبدخانه ای که هسته اصلی بنا بوده و بر اساس نوشته ماکسیم سیرو بر روی یک آتشکده ساسانی ساخته شده است. در ادامه برای صرف نهار و بازدید از کاروانسرای کوهپایه، همانی که یکی از زنجیره های کاروانسرا های ایرانیست که در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده رفتیم. بعد از ظهر بازدید از خانه جواهری متعلق به دوران قاجار با تزیینات ویژه دوران خود، مسجد و نیل آب، آب انبار محمد جعفر، و حصار تاریخی شهر کوهپایه که به فرم کله قندی شیب ملایم مایل به سمت داخل و فرم خاصی از کنگره است انجام شد. سلامت نسبی بخش های زیادی از حصار و برج و باروی باقیمانده کوهپایه، بویژه در بخش باغات، شگفت انگیز و تحسن بر انگیز بود. بازدید از مجموعه خانه های آل مظفر و خصوصا خانه ای منسوب به خانه نیای حافظ، شاعر بزرگ ایرانی که نقل است ایشان هفت سال اول زندگی خود را در این شهر گذرانده، یکی دیگری از مکان های جذاب و بیادماندنی این سفر بود. در این خانه ها با سبک خانه سازی و ویژ گی های گونه شناسی خانه های دوران آل مظفر و ایلخانی خانه هایی با بیش از 700 سال پایداری و استقامت بخوبی آشنا شدیم. در انتهای روز در حالی که آفتاب رفته رفته غروب میکرد، از باغات و از کوچه باغهای زیبای شهر کوهپایه بازدید بعمل آمد.
به طور کلی این سفر تجربه ای فوق العاده همراه با بار علمی فراوان و خاطرات بیادماندنی برای دانشجویان رشته مرمت بنا و بافت تاریخی به همراه داشت.
این سفر با همراهی جناب آقای صدری رئیس سابق آموزش پرورش کوهپایه و سر کار خانم جواهری کوپایی معمار و پژوهشگر و با مساعدت جناب آقای جباری کارشناس مسئول روابط عمومی دانشگاه و آقای جمشیدی از دانشکده مرمت انجام شد. همچنین بجاست از جناب دکتر قربانی شهردار و آقای مومنی رئیس شواری شهر کوهپایه و همنیطور مسئولین دانشگاه و دانشکده بخاطر پشتیبانی و حمایت از این سفر قدرشناسی گردد.گزارش تصویری بازدید:
