دانشگاه هنر اصفهان
1400/02/13 /Dorsapax/Data/Sub_0/File/enews_EToolsFile_332460-76bfac1f-884c-49d1-8732-8a67201fbabd.jpg
اخلاق حرفه ای معلمی در منابع حدیثی و صنفی
 
حجت الاسلام دکتر مهرداد آقا شریفیان مدیر محترم گروه های آموزشی دروس عمومی و معارف اسلامی با نگارش یادداشتی، روز معلم و مقام استاد و یاد و خاطره استاد مطهری را گرامی داشتند.

متن یادداشت به شرح زیر است:


زمزمه محبت
یادداشتی کوتاه درباره اخلاق حرفه ای معلمی در منابع حدیثی و صنفی، پیشکش به استادان و معلمان فرهیخته، با یادکردی از استاد شهید آیت الله مطهری و گرامی داشت مقام معلم.
مهرداد آقا شریفیان

یکم. امیرالمؤمنین حضرت علی بن ابیطالب (علیه السلام) درباره اهمیت دانش و استاد می فرماید:
دانش بیاموزید؛ زیرا که آموختنِ دانش ثواب و حسنه است و مذاکره اش تسبیح و جستجوى از آن جهاد و یاد دادنش به کسى که آن را نمى داند صدقه ......... دانش انیس خلوت است و یار تنهایى و حربه اى علیه دشمن و زیور دوستان. خداوند به واسطه دانش مردمانى را بلند مرتبه گرداند و آنها را پیشواى خوبیها کند تا به آنها تأسى جویند و کردارشان مورد توجّه قرار گیرد و آثارشان اقتباس شود.
دوم. در رساله حقوق حضرت امام سجاد علیه السلام، وظیفه معلم چنین آمده:
حقّ آنان‌که در تعلّم فرمانبر و زیردست تو هستند، این است که برای خدای عزّوجلّ در دانشی که به تو ارزانی داشته و از گنجینه‌های خود به تو سپرده، سرپرست آنان قرار داده است، پس اگر در آموزش مردم نیکی کنی و با آنان تندی نکرده و تنگ‌دل‌شان نسازی، خداوند از فضل و کرمش بر دانش تو می‌افزاید. و اگر مردم را از دانش خود محروم ساخته، و به هنگام درخواست آموزش آنان را تنگدل کردی، بر خدا سزاوار است که، دانش و صفای آن را از تو بازستاند و از جایگاه بلندی که در دل‌ها داری ترا فرود آورد.
سوم. راغب اصفهانی، دانشمند قرن چهارم هجری، در رسالة فی فضیله الانسان بالعلوم، شرط های نُه گانه ای را برای یک معلم خوب بر می شمرد:
[1] نخست آن که نشر علم را واجب بداند.
[2] برخوردش با هر دانشجویی فقط از روی علم باشد، و میان غنی و فقیر فرق نگذارد.
[3] علم را با قرار دادن در غیر موضعش، مورد ستم قرار ندهد.
[4] طبع هر دانشجویی را در نظر بگیرد.
[5] در آموزش، ترتیب آموختن مطالب را در نظر بگیرد تا او به سهولت یاد بگیرد.
[6] رفتار تندی با دانشجو نداشته باشد.
[7] برخورد خصمانه نداشته باشد، بلکه با دانشجو مثل یک طبیب و بیمار رفتار کند.
[8] سعی کند آنچه آموزش می دهد، آراء درست باشد و باطل را تعلیم ندهد.
[9] وقتی چیزی را از او می پرسند که نمی داند، از گفتن «نمی دانم» ابا نورزد.
چهارم. صادق بیک‏ افشار نقاش قرن دهم در رساله‌ قانون‌الصور مهم ترین وصف استاد را چنین می داند.
مجو تعلیم ز استادان تصویر که از فرزند خود دارند تقصیر
اگر فهمت کند سستی درین فن بشاگردی گرایی تا بمردن
و گر گردی بآسانیش تفهیم حسد گردد حجاب راه تعلیم
بود مردی نه مرد ریش و دستار که در قید حسد باشد گرفتار
نمیگویم که خود هرزه سپر باش ولی جویای مرد راهبر باش
پنجم. شهید ثانى عالم قرن دهم در کتاب منیة المرید فى آداب المفید والمستفید مواردی چند در وظایف معلم را متذکر می شود.
[1] ایجاد شوق و دل بستگى به علم و دانش در شاگردان.
[3] هرگونه شرّ و بدی ای که براى خویش نمی پسندد براى شاگردان نیز نپسندد.
[4] عامل لطف و محبت باشد که از مؤثرترین عوامل تعلیم و تربیت است.
[5] فروتنى و نرمش در برخورد با شاگردان.
[6] تفقد از احوال دانشجویان.
[7] اطلاع از نام و مشخصات شاگردان.
[8] کوشش در تفهیم مطالب و رعایت استعداد شاگردان.
[9] رعایت انصاف در هنگام بحث و گفتوگو و مذاکره با شاگردان.
[10] رعایت مساوات در توجه و محبت به شاگردان.
[11] چنانچه معلم ملاحظه کرد که مقام و مرتبت علمى که در آن مهارت دارد و آنرا به شاگردان میآموزد، از مقام ومرتبت دانشهاى دیگر متأخر است باید شاگردان را به معلمانى رهنمون شود که در آن علوم بنیادى، داراى مهارت وکارایى لازم باشند.
[12] به هیچ کس مطلبى را که توانایى درک و فهم آنرا ندارد، نگوید و هیچ کس را به مطالعه کتابى که از سطح درک او بالاتر است، تشویق ننماید.
[13] در حالت بیمارى، گرسنگى، خشم، افسردگى وخستگى درس نگوید، که این کار هم به زیان او است و هم به زیان شاگردانش.
[14] ساعت درس را نه چندان طول دهد که دانشآموزان خسته شوند و نه آن قدر کوتاه کند که موجب نارسایى مطالب شود.
[15] ساعات معینى را براى دانش آموزان در نظر بگیرد که آنان آموختههاى خود را به او تحویل دهند و مشکلات خود را بپرسند.
[16] علاقه دانش آموزان را بشناسد و هر کس را به دانشى که دوست دارد و از توانایى فهم آن نیز برخوردار است راهنمایى نماید.
ششم. شهاب الدین سهروردى (شیخ الاسلام) عالم و عارف قرن 6 در فتوتنامه خویش می گوید:
استاد، باید همواره در اندیشه شاگرد باشد، چه او حاضر باشد چه غایب. اگر از شاگرد خطایى در فتوت سرزد، صاحب (استاد) در حالیکه سر و چشمش به زیر است، باید به او بگوید: " این خطا و سهو از تو در وجود آمد. در هر مقام که باشى، مرا حاضر دان، که دیده دل و چشم و گوش و خاطر و همت ما سوى توست و در هر مقام که باشى، به حرکات تو حاضر و واقفیم." اگر استادى این دوستى را نداشته باشد، استاد نیست، بلکه فقط به معناى مجازى استاد است. اگر استادى نسبت به سهو خطاى شاگردان بی اعتنا باشد، دیگر حقى بر گردن ایشان ندارد. استاد، باید همواره در اندیشه آموزش شاگرد باشد. صاحب، باید آنچه او از گذشتگان و خصائل ایشان می داند، بازگوید و روز به روز فعل و ادب شاگردان را زیادت بخشد تا این که شاگردان بتوانند خود به مرحله استادى برسند. استاد یا صاحب، پیوسته باید دست سخاوت و مروت و ایثار گشاده دارد. از شاگردان و دیگران هیچ چیز مضایقه نکند و دریغ ندارد.... استاد، باید به شاگردان خدمت به یکدیگر را بیاموزد و بیاموزد که به یکدیگر اعتماد کنند و پشتیبان همه باشند. استاد که شاگردان را آموزد و قابلیت هر یک را شناسد، باید تشخیص بدهد چه نوع دانش و معرفتى براى هر کدام لازم است و شاگردان در چه نوع فن و هنرى و تا کجا می توانند پیشرفت داشته باشند، کدام یک از آنها می توانند در جرگه طریقت باشند و چه کسانى زائران راه حق. استاد، باید شاگردان را چنان تربیت کند و آماده سازد و به کمالات رساند که اگر روزى مأموریتى یا پیامى براى شاگردان دیگر داشت، بتواند از عهده برآید؛ یعنى بداند با دیگران بر حسب مقام معنویشان چه بگوید و از ایشان چه بخواهد و بداند در هر موقع و مکان چه رفتارى کند که زیبنده جوانمردان باشد. در هیچ لحظه، به ویژه هنگام عبادت و نماز، استاد، شاگردان خود را از نظر دور ندارد و گوید: خدایا تو را به عزت و جلال و به حق کمال و فضل و کرم بی منتهایت قسم می دهم که نور ایمان را در قلب آنان بتابانى و دیدگان آنان را بر روى معایبشان بگشایى.
درس ادیب اگر بود زمزمه ی محبتی جمعه به مکتب آورد طفل گریزپای را
منابع
آداب تعلیم و تعلم در اسلام، ترجمه منیه‌المرید فی ادب المفید و المستفید، سید محمدباقر حجتی
آئین جوانمردی، هانری کربن.
آئین جوانمردان و آموزش سنتى معمارى در ایران، میترا آزاد.
نظام تربیتى اسلام، باقر شریف قریشى
تعلیم و تربیت در اسلام، استاد شهید مطهری
التربیه والتَعلیم فی القرآن و الحدیث، شیخ محمد رضا فرهادیان
رسول جعفریان، یک دانشجوی خوب و یک معلم خوب از دید دانشمند برجسته ایرانی قرن چهارم.
تعداد بازدید: 4274
كليه حقوق مادي و معنوي اين سايت متعلق به دانشگاه هنر اصفهان مي باشد.
Powered by DorsaPortal