تاریخچه و شرح مختصری از اهداف دفتر امور بانوان وخانواده
مشاور رئیس دانشگاه در امور بانوان دانشگاه هنر اصفهان : مژگان فضل اللهی
اوّلین مجموعه متمرکز بر مسائل زنان که پس از پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفت شورای فرهنگی و اجتماعی زنان زیر مجموعه شورای عالی انقلاب فرهنگی بود و از آنجا که فعالیت این شورا در سطح سیاست گذاری و برنامه ریزی بود و ارتباط مستقیمی با مسائل اجرایی نداشت لذا مسئولان وقت وزارت کشور بر آن شدند تا برای انجام امورو ساماندهی فعالیت های مرتبط با مسائل زنان و تقویت ابعاد اجرایی این حوزه اقدام به تشکیل دفتری جهت انجام امورمربوط به بانوان در وزارت کشور نمایند. بعداز تشکیل این دفتر، دفاتری نیز تحت عنوان کمیسیون اموربانوان در سراسر استانداریهای کشور در سال 68 راه اندازی شدند که بعدها به دفتر اموربانوان تغییر نام یافتند که با توجه به واگذاری مسؤولیت ها و برنامه های خانواده نیز به این دفاترعنوان دفتر اموربانوان وخانواده بر آن نهاده شد و در حال حاضر تحت نظارت مستقیم استاندار محترم در حال انجام وظایف و امورمربوطه می باشد. لازم به ذکر است با توجه به اینکه حدود نیمی از جمعیت کشور را زنان تشکیل می دهند این دفتر وظیفه خطیری در حوزه بانوان دارد از جمله می توان به مواردی نظیر ارزیابی گزارش ها در مورد شرایط و موقعیت زنان در سطح استان با هدف بالندگی و رشد فرهنگی آنان- ارزیابی جایگاه زنان در محیط اجتماعی استان و بررسی وضیعت اشتغال و میزان جذب آنان در بازارکار و تبیین مشکلات و ارائه راهکار در این زمینه –فراهم نمودن تمهیدات لازم به منظور اشاعه گسترش فعالیتها ی اجتماعی بانوان استان در جهت جلب مشارکت فعال آنان در عرصه های مختلف – نظارت بر به روز نمودن آمار مربوط به شاخص های توسعه زنان در تمامی حوزه ها – شناسایی مسائل و معضلات آحاد مختلف زنان و برنامه ریزی وارائه راهکار در جهت رفع یا کاهش این مسائل با استفاده از ظرفیت های استانی اشاره کرد.
ظرفیت ها و پتانسیل های بانوان استان:
از جمله ظرفیت های حوزه بانوان وخانواده وجود دفاتر اموربانوان درفرمانداریهای 24 شهرستان می باشد که این مجموعه ها نیز تحت نظارت دفتر امور بانوان وخانواده استانداری درکلیه شهرستانها مشغول انجام وظایف مربوطه و ناظر بر فعالیتها و عملکرد دستگاههای اجرایی شهرستانها می باشند و از سوی دیگر به منظور اجرایی نمودن برنامه ها و سیاستهای دفتر نیز مجموعه هایی تحت عنوان کانونهای فرهنگی اجتماعی بانوان در سطح شهر و روستاهای استان شکل گرفت که از جمله اهداف شکل گیری این کانونها فراهم آوردن زمینه مناسب برای مشارکت بانوان در راستای بهره برداری کمی وکیفی از توانمندیهای بالقوه و بالفعل آنان وفراهم آوردن بستر لازم برای آموزش بانوان به منظور ارتقاء سطح بینش و آگاهی آنان درعرصه های مختلف البته تحت نظارت دفتراموربانوان وخانواده استان و اموربانوان فرمانداری های شهرستان می باشند .
از دیگر پتانسیل ها و توانمندی های این استان درحوزه زنان و خانواده وجود بیش از 240 سازمان مردم نهاد زنان بوده که این تشکلها بستر مناسبی برای مشارکت اجتماعی زنان بوده و به نوعی نقش تسهیلگر در ارتباط این دفتر با کلیه آحاد و اقشار مختلف زنان دارند . وجود باغ های بانوان در سطح استان از دیگر امکانات بانوان می باشد که این اماکن نیز با حمایت و نظارت استانداری – فرمانداری و شهرداریها راه اندازی گردیدند و به منزله محیطی امن جهت رفاه بانوان می باشد و تاکنون حدود 27 باغ بانوان در استان به بهره برداری رسیده است . از دیگر سو این دفتر در زمینه همکاری وتعامل با سایر دستگاههای استانی در جهت رسیدن به اهداف و انجام وظایف دارای یک نفر رابط به عنوان نما ینده اموربانوان در کلیه دستگاههای اجرایی استان می باشد. شرکت های تعاونی بانوان نیز از دیگر ظرفیتها ی این استان میباشد که تقریباً 200 شرکت تعاونی بانوان در استان مشغول به فعالیت هستند در زمینه آموزشگاههای آزاد نیز نزدیک به 1000 آموزشگاه آزاد دخترانه در استان موجود می باشد. وجود تعداد 55 نفر زن عضو شورای اسلامی شهرها و تعداد 60 نفر عضو شورای اسلامی روستاها و 49 نفر دهیار زن و 350 نفر مدیر حوزه علمیه خواهران و بیش از 1000 پایگاه بسیج خواهران نیز از دیگر امتیازات و موقعیت های مثبت زنان در استان می باشند.
اهداف:
. ایجاد فضا و بستر مناسب جهت هم اندیشی بانوان شاغل در دانشگاه در کاهش آسیب های اجتماعی و ارائه راهکارهای عملی.
.گسترش ارتباط بین بخشی با ارگان های مختلف.
. همکاری نزدیک با دفتر مدیر کل امور بانوان وخانواده استانداری.
. پیگیری رفع مشکلات و پاسخگویی موثر به تقاضای زنان شاغل وزارت متبوع.
. تدوین سیاست و برنامه های کلان حوزه سلامت زنان و پیگیری و هماهنگی اجرای آنها.
. اجرای برنامه آموزش مهارت های زندگی با رویکرد دینی و با تاکید بر ارتقاء مهارت های معنوی.
. توجه خاص به پذیره های دینی در راستای تحکیم جایگاه خانواده.
.استفاده از توان علمی و مدیریتی بانوان در برنامه ریزی و اجرا وهمکاری بانوان سایر سازمان ها.
. ارتقاء و ترویج شعایر اسلامی در جامعه در راستای توسعه فرهنگ غفاف و حجاب.
. کمک به بالندگی و رشد فرهنگی زنان کارمند با در نظر گرفتن آداب و رسوم و باورهای سنتی رایج در استان وارائه نظرات مشورتی به مقام مسؤول.
. بررسی نیازها و مشکلات زنان کارمند و اقدام جهت رفع مشکلات آنان برای حفظ کیان خانواده ها.
. انجام امور مشاوره در زمینه های ارتقاء منزلت اجتماعی زنان وتبیین جایگاه آنها درخانواده.
. شرکت مستمر در جلسات استانداری جهت آگاهی از مسائل پیشرو و همچنین ارائه راه حل های ممکن.
. تعیین اولویت های تحقیقاتی و تدوین برنامه های عملیاتی تامین ، حفظ و ارتقاء سطح سلامت زنان بر پایه نیازها و اولویتهای منطقه ای.
. حضور در جلسات هیئت رئیسه و عضویت در کمیته های رفاهی، فرهنگی و ...جهت مشارکت در تدوین سیاست های مربوط به زنان و افزایش همکاریهای درون سازمانی.
. ارائه نقطه نظرات مشورتی به مسؤولین و همکاران.
. برنامه ریزی به منظور استفاده از رسانه های گروهی، به منظور زدودن باورهای غلط ناشی از سنت های عشیره ای و قومی و ایجاد تغییر نگرش نسبت به جایگاه ونقش زنان.
. دیدار و نشست با گروههای مختلف زنان در جهت تعامل وپیگیری مسائل ومشکلات مرتبط.
. همکاری با سازمان ها و ارگان های استان در خصوص برپایی همایش های تخصصی و دوره های منظم آموزشی به منظور ارتقاء سطح دانش و فرهنگ بانوان.
اخبار امور بانوان استان

گزارش حضور بانوان ایرانی در عرصة آموزش عالی کشور طی چهار دهه پس از انقلاب اسلامی
بانوان ایرانی در طول چهار دهه از انقلاب اسلامی با تلاش و کوشش مثال‌زدنی خود توانسته‌اند به بسیاری از پیشرفت‌ها در عرصة آموزش عالی دست یابند. نتایج حاصل از این تلاش‌ها در منطقه، جهان اسلام و حتی کل جهان بی‌نظیر و مثال‌زدنی است. یکی از عرصه‌های حضور بانوان ایرانی آموزش عالی، و کسب رتبه‌های بالای علمی و پژوهشی در این دوران است. در این گزارش کوتاه به برخی از موفقیت‌ها و دستاوردهای بارز بانوان ایرانی اشاره شده که در حد مقدور مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرند.
الف) همزمان با انقلاب اسلامی یعنی سال تحصیلی 58-1357، تعداد پذیرفته‌شدگان دوره‌های آموزش عالی (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی) 56.257 نفر بود که از این تعداد، سهم بانوان فقط 3/5 درصد بوده است. این در حالی است که با بررسی درصد شرکت‌کنندگان و پذیرفته‌شدگان کنکور ورودی سال‌های 1362 تا 1397 درمی‌یابیم با اینکه در سال 62 تعداد کل شرکت‌کنندگان در کنکور 312.667 نفر بوده، بانوان (131.697 نفر) 42 درصد از شرکت‌کنندگان را تشکیل می‌دادند و بالغ‌بر 36 درصد از کل پذیرفته‌شدگان یعنی 10.496 نفر خانم بوده‌اند. این نصاب در سال 72 معادل 34 درصد بوده و از سال 76 به 49 درصد رسیده است. همچنین، از سال 77 به بعد تعداد پذیرفته‌شدگان خانم در دانشگاه‌های کشور همواره بالاتر از 50 درصد بوده است و حتی طی سال‌های 80 تا 91 به بالاتر از 60 درصد نیز رسیده است. روند رشد شرکت‌کنندگان در آزمون سراسری به تفکیک جنسیت نشان می‌دهد که جمعیت شرکت‌کنندگان خانم از 42 درصد در سال 1392 به 61 درصد در سال 1397 افزایش داشته است.
ب) بررسی‌ها نشان می‌دهند که تعداد بانوان شرکت‌کننده در کنکور کارشناسی ارشد در سال 92 معادل 420.110 نفر (7/51 درصد از کل شرکت‌کنندگان) و تعداد بانوان پذیرفته‌شده معادل 58.755 نفر (1/51 درصد از پذیرفته‌شدگان) با نرخ 3/14 درصد قبولی زن در آزمون کارشناسی ارشد بوده است. این در حالی است که در سال 1398 تعداد بانوان شرکت‌کننده ‌معادل 262.898 نفر (6/50 درصد) و تعداد بانوان پذیرفته‌شده معادل 68.865 (1/51 درصد) بوده است. شایان ذکر است که نرخ شرکت بانوان در تمامی گروه‌های امتحانی بجز گروه فنی و مهندسی بالاتر از 50 درصد بوده است. در همین سال، حضور بانوان در سهمیة رتبه‌های اول در تمام گروه‌های امتحانی بجز فنی و مهندسی بیشتر از آقایان بوده است. در حالی که، در حوزة علوم انسانی سهمیة رتبه اولی‌ها برای بانوان 780 نفر و برای آقایان 352 نفر بوده است. همچنین، در گروه علوم پایه، سهمیة رتبه اولی‌ها برای بانوان معادل 173 نفر و برای آقایان 83 نفر بوده است. شایان ذکر است که فقط در دو گروه امتحانی فنی و مهندسی و کشاورزی درصد پذیرش خانم‌ها کمتر از آقایان بوده و در گروه هنر، پذیرش بانوان معادل 4/60 درصد کل پذیرفته‌شدگان بوده است. از سوی دیگر، در آزمون دکتری سال 92 بیش از 73.787 نفر (8/35 درصد) از بانوان کشورمان در آزمون دکتری شرکت کرده و 4.256 نفر از آنها در این آزمون پذیرفته شده‌اند (7 درصد). همچنین، در سال 98 بیش از 496.469 نفر در آزمون دکتری تخصصی ثبت‌نام کرده بودند که 43 درصد از این تعداد را بانوان تشکیل داده‌ بودند (بیشترین تعداد در گروه علوم پایه با 5/64 درصد و کمترین تعداد در گروه فنی و مهندسی با 7/26 درصد). تعداد بانوان پذیرفته‌شده در این آزمون که بالاترین سطح تحصیلات آموزش عالی است، از مجموع 10.532 نفر راه‌یافته، بیش از 7/43 درصد معادل 4.609 نفر از شرکت‌کنندگان در آزمون بوده است و این به معنی راه‌یابی سالانه به طور متوسط 4500 نفر از بانوان ایرانی به تحصیل در مقطع دکتری است. همچنین، بر اساس آخرین آمار به‌دست‌آمده از پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات (ایرانداک) در سال 96 بیش از 21.278 (45 درصد) عدد از پایان‌نامه‌های ثبت‌شده در مقطع کارشناسی ارشد در آن پایگاه داده متعلق به بانوان بوده است. همچنین، 1905 رسالة دکتری (7/35 درصد) در این سال مربوط به بانوان بوده است. در سال 97 بیش از 23.967 (8/45 درصد) عدد از پایان‌نامه‌های ثبت‌شده در مقطع کارشناسی ارشد در آن پایگاه داده متعلق به بانوان و 2.433 رسالة دکتری (2/38 درصد) در این سال متعلق به بانوان بوده است. از سوی دیگر، در سال 98 بیش از 24.191 (46 درصد) عدد از پایان‌نامه‌های ثبت‌شده در مقطع کارشناسی ارشد، و 2.634 رسالة دکتری (6/37 درصد) در این سال در پایگاه دادة ایرانداک متعلق به بانوان بوده است. بنابراین، در طول سال‌های 96 تا 98 بیش از 69.437 خانم در مقطع کارشناسی ارشد و 6.973 خانم در مقطع دکتری دانش‌آموخته شده و برون‌داد علمی خود را در پایگاه دادة ایرانداک به ثبت رسانده‌اند.
ج) براساس اطلاعات موجود، تعداد بانوان دانشجو در 100 هزار نفر جمعیت از سال 1355 تا 1399 که به مثابه یک شاخص پراهمیت در محاسبة ضریب نفوذ آموزش عالی در میان آحاد یک جامعه محسوب می‌شود و از شاخص تعداد دانشجو در 100 هزار نفر از جمعیت کشور ضربدر عدد 100 به دست می‌آید به این ترتیب است:
در حالی که، در سال 1355 ایران با جمعیت 16.352.397 نفری دارای 46.019 بانوی دانشجو، معادل 281 نفر در صدهزار نفر جمعیت خانم کشور بوده، در سال 65 این عدد به 203 نفر کاهش یافته، اما در سال 75 به 1.556 نفر، در سال 85 به 4.280 نفر، در سال 90 به 5.884 نفر و در سال 99 به 4.747 نفر در هر صدهزار نفر جمعیت خانم رسیده است. بنابراین، ضریب نفوذ آموزش عالی از 281/0 درصد در سال 57 به 74/4 درصد در سال 99 افزایش یافته است (تقریباً 20 برابر).
د) از دیگر شاخص‌های پراهمیت در تعیین عدالت آموزشی از ابعاد جنسیتی، "نرخ ثبت‌نام ناخالص آموزش عالی" است که از تقسیم تعداد کل دانشجویان به جمعیت 18 تا 24 سال به دست می‌آید و آن را شاخص "میزان دسترسی و مشارکت در آموزش عالی" می‌خوانند. در مورد بانوان این شاخص از 1/2 درصد در سال 55 به 2/41 درصد در سال 1399 (تقریباً 20 برابر) ارتقا یافته است.
ه) برای مثال، در آخرین گزارش تحلیلی سازمان سنجش و آموزش کشور که مربوط به آزمون سال 1398 است از مجموع 1.353.619 نفر ثبت‌نام‌کننده در آزمون ورودی دانشگاه‌ها، دختران با 802.015 نفر (2/59 درصد ثبت‌نام‌کنندگان) بالاتر از پسران قرار می‌گیرند. همچنین، از مجموع 1.802.223 نفر داوطلب حاضر در جلسة امتحان 719.125 نفر معادل 5/59 درصد را بانوان تشکیل داده بودند و از مجموع 191.458 پذیرفته‌شده 104.237 نفر معادل 4/54 درصد را بانوان تشکیل می‌داده‌اند (داده‌های کنکور 99 هنوز پردازش و تحلیل نشده است).
و) افزون بر ترکیب جمعیت دانشجویی دختر، ترکیب جمعیت هیئت علمی تمام‌وقت دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی کشور نیز در چهار دهه به‌تدریج در حال تغییر بوده است. به گونه‌ای که سهم جمعیت هیئت علمی تمام‌وقت زن از 2/18 درصد در سال 1358 به 8/26 درصد در سال 1396 و 33 درصد در سال 1399 رسیده است. همچنین، درصد کارکنان زن شاغل در آموزش عالی در رسته‌های مختلف اعم از کارشناسان اداری، آموزشی، فنی و... مرتباً در حال افزایش است، به ترتیبی که هم‌اکنون از مجموع 67.638 نفر شاغل در آموزش عالی دولتی در رستة کارمند و در رده‌های مختلف کارشناسی، بیش از 17.483 نفر (26 درصد) خانم هستند.
ز) یکی از بخش‌های مهمی که بانوان ایرانی در سال‌های اخیر در آن درخشش بی‌نظیر و امیدوارکننده‌ای داشته‌اند حضور ایشان در شرکت‌های نوآور و فناور دانشگاهی است. بر اساس آخرین آمار و اطلاعات، تعداد شرکت‌های فناور وابسته به وزارت عتف 7.277 مورد است. تعداد کل نیروی انسانی فعال در واحدهای فناور 54.080 نفر و نیروی انسانی شاغل خانم در واحدهای فناور معادل 16.228 نفر (30 درصد) است. تعداد بانوان مدیر در واحدهای فناور 720 نفر (10 درصد) از کل واحدهای فناور را تشکیل می‌دهد. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که روند رشد حضور بانوان در شرکت‌های دانش‌بنیان خیره‌کننده و امیدآفرین است.
ح) آمارهایی که برخی از پایگاه‌های جهانی مانند مؤسسة آمار یونسکو منتشر کرده‌اند نشان می‌دهند که سهم و مشارکت بانوان ایرانی در حوزة تحقیق‌وتوسعه در طول سالیان گذشته رشدی مستمر داشته است. این مؤسسه در گزارش شمارة 60 خود به تاریخ ژوئن 2020 آمارهای جهانی از وضعیت مشارکت و سهم بانوان در این حوزه را منتشر کرده است. بر اساس این گزارش، سهم بانوان پژوهشگر ایرانی (تعداد کل پژوهشگران تمام‌وقت و پاره‌وقت) از مجموع پژوهشگران کشور در سال 2017 معادل 2/31 درصد برآورد شده است. در این گزارش، میانگین جهانی سهم بانوان پژوهشگر برای سال 2017 برابر با 30 درصد است.
ط) آمارهای موجود در پایگاه دادة مؤسسة آمار یونسکو در زمینة علم، فناوری و نوآوری نشان می‌دهند که سهم بانوان شاغل ایرانی (تمام‌وقت) در حوزة تحقیق‌وتوسعه در بخش آموزش عالی برابر با 65/40 درصد در سال 2017 بوده است. همچنین، داده‌های این پایگاه حاکی از آن است که سهم بانوان شاغل ایرانی (تعداد کل) در حوزه تحقیق‌وتوسعه در بخش آموزش عالی از 3/29 درصد در سال 2008 به 4/36 درصد در سال 2017 افزایش یافته است. افزون بر این، سهم بانوان پژوهشگر ایرانی (تمام‌وقت) از مجموع جمعیت پژوهشگران کشور از 6/27 درصد در سال 2008 به 4/29 درصد در سال 2012 افزایش یافته و تا سال 2017 به 2/31 درصد رسیده است. در نهایت، آمارها نشان می‌دهند که سهم بانوان پژوهشگر ایرانی (تمام‌وقت) از مجموع کل پژوهشگران در بخش آموزش عالی کشور از 1/31 درصد در سال 88 به 6/39 درصد در سال 98 رسیده است.
ی) در دولت‌های یازدهم و دوازدهم اهتمام بیشتری به نقش بانوان و ایجاد زمینه‌های ارتقای آنان در فعالیت‌های اجتماعی همراه با توجه به جنبه‌های خانوادگی آن مبذول شده است. برای این منظور، رشته‌های تحصیلی مرتبط با تحکیم نهاد خانواده ایجاد شده و هم‌اکنون بانوان زیادی در این دوره‌ها تحصیل می‌کنند. برخی از این موارد چنین‌اند: بررسی و تدوین رشتۀ دکترای «مطالعات حقوق خانواده»، بررسی و تدوین گرایش «سیاست‌گذاری فرهنگی زنان-خانواده» در دورة دکتری، بررسی و تدوین رشتۀ دکترای «مطالعات جنسیت»، بررسی و تدوین سرفصل‌های رشتة «مدیریت خانواده» در دورة کارشناسی، راه‌اندازی رشتة «زن و خانواده و حقوق زن در اسلام» در دانشگاه ادیان و مذاهب در دورة کارشناسی ارشد، راه‌اندازی گرایش «زن و خانواده» در دورة کارشناسی ارشد دانشگاه باقرالعلوم و دانشگاه شهرکرد. افزون بر این، برگزاری صدها کارگاه در حوزه‌های گوناگون مانند مشاوره‌های پیش از ازدواج، ده‌ها نشست تخصصی در حوزة مدیریت، علم و فناوری و نوآوری و دستاوردهای فرهنگی و سیاسی از جمله فعالیت‌های مستمر بانوان ایرانی در عرصة فعالیت‌های علمی و اجتماعی محسوب می‌شوند.
جمع‌بندی: آموزش عالی کشور عزیزمان ایران شاهد حضور روزافزون بانوان ایرانی هم در عرصة کسب علم و هم در عرصه‌های ارائة خدمات آموزشی و انجام پژوهش‌های مؤثر، فعالیت‌های اجرایی و مدیریتی، عرصه‌های تولیدی در قالب واحدهای نوآور و فناور است. بی‌شک چهار دهه انقلاب اسلامی زمینة بالندگی و پیشرفت بانوان ایرانی را در عرصه‌های علمی، آموزشی، نوآوری و اجرایی فراهم آورده است و این ادعا با آمار و ارقام متقن قابل‌استناد و اثبات، و به‌روشنی در سطح جامعه نیز مشهود است. مطمئناً بررسی این پیشرفت‌ها در بخش‌های دیگر کشور نیز کم‌وبیش همین نتایج را در بر خواهند داشت. بدیهی است که این‌همه بدون شک با تلاش بانوان مسلمان و متعهد ایرانی محقق شده و افتخاری برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود.